ก่อนอื่นขอเกริ่นนำกันเล็กน้อยครับว่า นิยายสามก๊ก เป็นสิ่งที่ผมศึกษาสมัยเป็นวัยรุ่นเพื่อความเพลิดเพลินและอาจจะมีบางคำที่มีความรุนแรงบ้างเล็กน้อย แต่ทั้งหมดก็เพื่อความเพลิดเพลิน ความสนุก และรับรู้รสชาติของชีวิตจริงๆ ผมจะยกคลิปวีดีโอหนึ่งมาให้ดูเป็นศึกสงครามลิ้นระหว่าง ขงเบ้งกับอองลอง ครับ
เป็นการปะทะคารมระหว่างคนที่มีความรู้กับคนที่มีประสบการณ์ สิ่งที่อองลองพูดถูกก็คือ ความฉลาดของขงเบ้งทำให้ชอบทำในสิ่งที่ขัดกับธรรมชาติ แต่ขงเบ้งก็มองออกว่าอองลองพยายามจะใช้ลิ้นตัวเองมาเพื่อทำลายชื่อเสียงของขงเบ้ง เพื่อข่มขวัญทหาร และโต้กลับไปด้วยคำพูดตรงๆ ที่ออกมาจากประสบการณ์จริงๆ ทำให้คนท้องไก่ไส้หนูอย่างอองลองที่ใช้เป็นเพียงแค่คำพูดไม่สามารถต้านทานได้ครับ
ในนิยายสามก๊กไม่ได้มีเขียนไว้อย่างชัดเจนว่าขงเบ้งแพ้ใคร แต่ขงเบ้งเป็นเทวดาที่สามารถวางแผนต่างๆ ได้อย่างแม่นยำโดยการคาดเดาอุปนิสัยของคู่ต่อสู้ออกอย่างชัดเจน และสามารถกำหนดให้สถานะการณ์ต่างๆ เกิดขึ้นได้จริง ตรงตามที่เขาต้องการ เพราะเขารู้ฟ้า รู้ดิน รู้คน
แต่ก็มีอยู่คนหนึ่งซึ่งสามารถต่อกรกับขงเบ้งได้อย่างสูสีและรู้ทันขงเบ้งอยู่พอสมควรในแผนการต่างๆ แต่ถ้าเราอ่านดีในศึกตีฮุยก๊ก เราจะเห็นว่าสุมาอี้พลาดท่าเสียทีขงเบ้งอยู่เป็นประจำเพราะ ขงเบ้งคาดการณ์ว่าสุมาอี้เป็นคนขี้ระแวงและไม่ทำอะไรที่เป็นการเสี่ยงเลยถ้ายังไม่มั่นใจ ประมาณว่าจะรบก็ไม่รบ จะถอยก็ไม่ถอยจนทำให้ขงเบ้งต้องวางแผนที่ค่อนข้างเสี่ยงพอสมควรในการต่อสู้กับสุมาอี้
ถ้าเปรียบเทียบกับการต่อยมวยจะเห็นได้ว่า สุมาอี้คอยป้องกันอย่างเดียวโดยไม่คิดจะแลกเลยหรือสวนหมัดเลยด้วยซ้ำ ปล่อยให้ขงเบ้งเล่นเกมส์ล่าสัตว์โดยที่ตัวเองไม่คิดจะเป็นเหยื่อ
ความขี้ระแวงของสุมาอี้อาจจะเป็นคู่มือของขงเบ้งได้เพียงชั่วคราวหรือสามารถต่อต้านคนฉลาดได้เพียงเล็กน้อยเท่านั้น แต่คนที่ขงเบ้งแพ้จริงๆ มีอยู่สองคน คนแรกคือ คนที่ปรากฏชัดเจนตอนที่ช่วยออกความคิดตอนศึกปราบกบฏเบ้งเฮ็กซึ่งนั่นก็คือ ม้าเจ็ก
ม้าเจ็ก เป็นปราชญ์ที่ติดตามขงเบ้งหรือพูดง่ายๆ ว่าเป็นลูกศิษย์คนหนึ่งของขงเบ้งนั่นเอง ม้าเจ็กเป็นคนที่ขงเบ้งเอ็นดูเป็นอย่างมาก คอยให้ความช่วยเหลือและให้คำปรึกษาเป็นอย่างดี จนบางครั้งขงเบ้งก็นำแผนการของม้าเจ็กมาใช้
ไม่มีจอมวางแผนที่ไหน นำแผนการของคนอื่นมาใช้ โดยเฉพาะคนที่ประสบความสำเร็จในแผนการนั้นมาก่อน ตรงนี้ผมได้ทดสอบกับตัวเองมาแล้วและสามารถยืนยันได้ครับ
ขงเบ้งและม้าเจ็กสนิทกันอย่างมากและขงเบ้งก็วางใจให้คุมกองทัพใหญ่ในการทำศึกกับฮุยก๊ก ขงเบ้งพอจะรู้จักนิสัยของม้าเจ็กพอสมควรและได้กำชับกับผู้ช่วยของม้าเจ็กในการออกศึกครั้งนี้ไว้เป็นอย่างดี
แต่สิ่งที่ขงเบ้งคาดไม่ถึงก็คือ ความอยากมีชื่อเสียงของม้าเจ็กนั้นทำให้ม้าเจ็กทำในสิ่งที่ผิดพลาดตั้งแต่เริ่มต้นตั้งกองกำลัง ครั้งนี้เป็นการทำศึกครั้งแรกด้วยตัวเองของม้าเจ็ก แต่ม้าเจ็กกับไม่รับฟังใครเลยและอาจหาญว่าตัวเองเก่งขนาดขงเบ้งยังต้องรับฟังเขา
ขงเบ้งเสียใจเป็นอย่างมากและพ่ายแพ้ให้กับม้าเจ็กอย่างสิ้นเชิง สุดท้ายเขาก็เป็นคนสั่งประหารม้าเจ็กด้วยตนเอง ความพ่ายแพ้ของขงเบ้งในครั้งนี้เกิดขึ้นจากความชอบโดยเสน่หาของขงเบ้ง ที่ลึกๆ ในใจต้องการให้ม้าเจ็กได้รับชื่อเสียง ม้าเจ็กท่องจำในตำราได้หมดแต่ไม่มีประสบการณ์ของตัวเองเลย แต่ดันลำพองว่าตนเองมีความรู้
แต่สิ่งที่ผมศึกษาในสามก๊กหลากหลายเวอร์ชั่นนั้น ม้าเจ็กเป็นคนที่ดีคนหนึ่งเลยทีเดียวเพราะเขาทั้งชอบศึกษาหาความรู้ พูดคุยด้วยความสนุกสนานและปราศจากพิษภัย แต่เขาจะคอยหาทางสอดแทรกเพื่อหาชื่อเสียงให้ตัวเองตลอดเวลา ซึ่งขงเบ้งก็รู้และไม่เคยขัดขวางม้าเจ็กแต่อย่างใดเพราะอัธยาศัยที่ดีของม้าเจ็ก
ครั้นพอได้ออกศึกคุมกองทัพ ม้าเจ็กก็เปลี่ยนไปเป็นคนละคน การพูดคุยโอ้อวด ทำลายชื่อเสียงแม่ทัพ ข่มเหงทหาร คนประเภทนี้จะพยายามทุกทางเพื่อให้ได้ชื่อเสียงจนเป็นภัยแก่ตนเอง ซึ่งตรงกันข้ามกับขงเบ้งอย่างสิ้นเชิง ซึ่งจริงๆ แล้วขงเบ้งเป็นคนที่ชอบเร้นกายไม่ค่อยชอบแสดงตนเองเพราะเขาชอบฝึกตนในป่าในเขาตลอดเวลา แต่ด้วยความสามารถของเขาที่โดดเด่นทั้งการวางแผน การคาดการณ์ที่แม่นยำ ทำให้เขาจำเป็นต้องออกมาช่วยเหลือประเทศชาติ
จริงๆ แล้วขงเบ้งก็แสร้งไม่รู้นิสัยม้าเจ็กและคอยดูว่าม้าเจ็กจะแสดงนิสัยอย่างไรต่อไป แต่สิ่งที่ขงเบ้งคาดการผิดไม่ใช่การใช้ม้าเจ็กเป็นแม่ทัพหน้าในการคุมกองทัพ แต่เป็นเพราะสวรรค์จะไม่มีวันยอมให้ชื่อเสียงกับม้าเจ็กมากกว่า
เรื่องความลับสวรรค์เป็นเรื่องที่ลึกซึ้งเกินกว่าจะคาดเดาหรือสัมผัสได้ แต่เรื่องการสร้างชื่อเสียงให้ตัวเองนั้นต้องขึ้นอยู่กับอุปนิสัยของแต่ละคน มีหลายคนที่ผมศึกษามานิยายสามก๊ก พอเริ่มมีชื่อเสียงจะเสียชีวิตทันทีหรือมีเหตุการณ์ที่ชื่อเสียงดับลงอย่างกระทันหันทันที นั่นอาจจะเพราะว่าความพยายามของเขาไม่เหมาะกับนิสัยของเขา แต่เขาดันพยายามฝืนกฏของธรรมชาตินั่นเอง
บทสรุปของม้าเจ็กที่ผมได้เรียนรู้ก็คือ ถ้าอยากจะรู้อะไรต้องรู้ให้จริงๆ ลงสนามไปเพื่อทำเองจริงๆ ไม่ใช่อ่านแต่ในตำราหรือจำเขามาพูดเท่านั้น ส่วนเรื่องการมีชื่อเสียงนั้นผมคงออกความเห็นไม่ได้เพราะด้วยความเป็นคนที่ค่อนข้างรักสันโดษเลยไม่รู้ว่าต้องการมีชื่อเสียงไปเพื่ออะไร หรือจะสร้างความวุ่นวายให้ตัวเองเพื่ออะไร แต่ถ้าครั้นจะต้องมีชื่อเสียงก็ต้องมีจุดประสงค์บางอย่างที่สามารถสร้างประโยชน์โดยรวมและไม่ผิดกับกฏของสวรรค์
ผู้อ่านก็สามารถนำอุปนิสัยที่ดีของม้าเจ็กไปใช้เพื่อคบหากับคนที่ฉลาดกว่าแต่ก็อย่าลืมทิ้งข้อเสียของม้าเจ็กด้วยนะครับ แต่อีกคนที่ขงเบ้งแพ้อย่างราบคาบนั้น ผมจะเขียนในบทความต่อๆ ไป ขอบคุณครับ